Ngày 16/4/2025, chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump đã công bố loạt mức thuế quan mới nhằm vào nhiều quốc gia, trong đó Nhật Bản là một trong những đối tượng chính. Động thái này đã ngay lập tức gây ra làn sóng lo ngại tại Tokyo, với những cảnh báo về nguy cơ gia tăng căng thẳng thương mại và tác động tiêu cực tới mối quan hệ đồng minh lâu đời giữa hai nước.
Chính sách thuế mới và lý do của Mỹ
Theo thông báo từ Nhà Trắng, Mỹ sẽ áp mức thuế bổ sung từ 10% đến 25% đối với các sản phẩm công nghiệp chủ lực nhập khẩu từ Nhật Bản, đặc biệt tập trung vào ngành ô tô, linh kiện điện tử và thép. Chính quyền Trump lý giải rằng các biện pháp này nhằm “bảo vệ ngành sản xuất trong nước” và “khôi phục cán cân thương mại có lợi hơn cho nước Mỹ”.
Ông Trump, trong bài phát biểu tại Florida, nhấn mạnh: “Chúng ta không thể tiếp tục để các quốc gia khác lợi dụng sự rộng lượng của Hoa Kỳ. Đã đến lúc nước Mỹ đặt quyền lợi của mình lên trên hết.”
Phản ứng tức thì từ Tokyo
Ngay sau thông báo, chính phủ Nhật Bản đã tổ chức họp khẩn cấp. Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản, ông Yoko Kamikawa, tuyên bố:
“Chúng tôi cực kỳ thất vọng và quan ngại sâu sắc về quyết định của chính quyền Hoa Kỳ. Các mức thuế này không chỉ làm suy yếu nguyên tắc thương mại tự do mà còn đe dọa mối quan hệ đối tác chiến lược mà hai nước đã xây dựng suốt nhiều thập kỷ.”
Bên cạnh công hàm phản đối chính thức gửi tới Washington, Nhật Bản cũng cho biết đang cân nhắc các bước đi tiếp theo, bao gồm việc khiếu nại lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và đẩy mạnh các thỏa thuận thương mại khu vực như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) để giảm bớt sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ.
Tác động tới kinh tế Nhật Bản
Giới chuyên gia Nhật Bản cảnh báo rằng ngành công nghiệp ô tô – một trong những trụ cột kinh tế – sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề. Theo ước tính của Viện Nghiên cứu Nomura, nếu mức thuế 25% được áp dụng lâu dài, xuất khẩu ô tô của Nhật Bản sang Mỹ có thể giảm tới 18% trong vòng 12 tháng tới, kéo theo suy giảm tăng trưởng GDP khoảng 0,3%.
Các tập đoàn lớn như Toyota, Honda, Nissan, và Panasonic đều đang tính toán phương án đối phó. Một số khả năng được đề cập bao gồm chuyển dịch sản xuất sang các nhà máy tại Mỹ hoặc Mexico để né thuế, tăng giá bán tại thị trường Mỹ, hoặc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu sang Đông Nam Á và châu Âu.
Một đại diện của Toyota cho biết:
“Chúng tôi luôn ưu tiên duy trì sự ổn định trong quan hệ kinh tế với Hoa Kỳ, nhưng nếu môi trường thương mại thay đổi tiêu cực, chúng tôi buộc phải điều chỉnh chiến lược.”
Nguy cơ chiến tranh thương mại mới
Các nhà phân tích quốc tế nhận định rằng hành động của ông Trump có thể kích hoạt một chu kỳ đáp trả qua lại giữa các nền kinh tế lớn, tương tự như giai đoạn 2018-2019. Khi đó, cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung đã gây thiệt hại hàng trăm tỷ USD cho thương mại toàn cầu và làm chao đảo các thị trường tài chính.
Giáo sư Yukiko Fukagawa, chuyên gia kinh tế quốc tế tại Đại học Waseda, nhận định:
“Nếu Nhật Bản và các quốc gia khác cùng phản ứng bằng các biện pháp trả đũa, chúng ta sẽ chứng kiến sự đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu ở quy mô lớn hơn nhiều so với những gì đã từng xảy ra.”
Ngoài yếu tố kinh tế, mối quan hệ an ninh giữa Nhật Bản và Mỹ cũng có nguy cơ chịu ảnh hưởng. Nhật Bản từ lâu đã là một đồng minh quân sự chủ chốt của Mỹ tại châu Á, nhưng các căng thẳng thương mại lặp đi lặp lại có thể làm xói mòn lòng tin giữa hai nước.
Những bước đi tiếp theo
Trong những ngày tới, Nhật Bản dự kiến sẽ đẩy mạnh vận động ngoại giao, không chỉ với Hoa Kỳ mà còn với các đối tác châu Âu và châu Á khác, nhằm tìm kiếm sự ủng hộ cho một trật tự thương mại dựa trên luật lệ. Tokyo cũng có thể tận dụng các diễn đàn quốc tế như G7, G20 để gây áp lực lên Washington.
Các cuộc đàm phán song phương Mỹ – Nhật nhiều khả năng sẽ được tổ chức ngay trong tháng này, với mục tiêu tháo gỡ bất đồng trước khi các biện pháp thuế chính thức có hiệu lực vào mùa hè.
Tuy nhiên, với phong cách đàm phán cứng rắn của ông Trump, giới quan sát không kỳ vọng một thỏa thuận dễ dàng. Tương lai của thương mại Mỹ – Nhật, và rộng hơn là của nền kinh tế toàn cầu, đang đứng trước một ngã rẽ đầy bất trắc.
Theo NYTimes